تازه‌ترین مطالعات بر خواب و سلامت مغز/ چگونگی تمیز شدن مغز در خواب و تأثیر داروهای خواب‌آور
مطالعات جدید نشان می‌دهند که مغز در هنگام خواب، خود را پاکسازی کرده و از انباشت زباله‌های سلولی رها می‌شود. در تحقیقات جدید، دانشمندان دریافته‌اند که این فرآیند چگونه در مغز موش‌ها اتفاق می‌افتد. از آنجا که سیستم مشابهی در مغز انسان نیز وجود دارد، این تحقیق می‌تواند پیامدهای مهمی برای انسان‌ها داشته باشد.
به گزارش سبک ایده‌آل؛ دکتر “میکن ندرگارد”، متخصص اعصاب از دانشگاه‌های روچستر و کپنهاگ، توضیح می‌دهد: «این فرآیند مشابه روشن کردن ماشین ظرف‌شویی پیش از خواب است؛ و نتیجه‌اش این است که صبح با مغزی تمیز از خواب بیدار می‌شوید. هدف ما این است که بدانیم چه عواملی این فرآیند را هدایت می‌کنند و چگونه می‌توان خواب نیروبخش یا احیاکننده را بر اساس عملکرد سیستم گلیمفاتیک تعریف کرد.»
سیستم گلیمفاتیک: سیستمی برای پاکسازی مغز
سیستم گلیمفاتیک که در سال ۲۰۱۲ توسط ندرگارد و همکارانش کشف شد، مسئول حذف زباله‌ها و مواد مضر از مغز است. این سیستم مایع مغزی-نخاعی را در مغز به جریان می‌اندازد تا پروتئین‌های سمی که در طول ساعات بیداری انباشته شده‌اند، شستشو دهد. تحقیقات پیشین در سال ۲۰۱۳ نشان داد که این فرآیند به طور عمده در هنگام خواب اتفاق می‌افتد.
چگونگی عملکرد سیستم در خواب موش‌ها
مطالعه جدید نشان می‌دهد که در خواب غیر REM (بدون حرکت سریع چشم) در موش‌ها، ساقه مغز هر ۵۰ ثانیه موج‌هایی از هورمون نوراپی‌نفرین آزاد می‌کند که باعث انقباض رگ‌های خونی و ایجاد الگویی ضربانی می‌شود. این روند، باعث نوسان حجم خون در مغز و حرکت مایعات مغزی برای شستشو و حذف زباله‌ها می‌شود. به بیان ساده، نوراپی‌نفرین مانند یک پمپ عمل می‌کند که مایعات را در مغز جابه‌جا می‌کند.
تأثیر داروهای خواب‌آور بر فرآیند پاکسازی مغز
محققان تأثیر داروی خواب‌آور زولپیدم (آمبین یا زولپی‌میست) را بر این فرآیند مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها دریافتند که در موش‌های تحت درمان با این دارو، امواج نوراپی‌نفرین در طول خواب تا ۵۰ درصد کاهش یافت و حرکت مایعات مغزی حدود ۳۰ درصد کمتر شد. این نتایج نشان می‌دهد که داروهای خواب‌آوری که تولید نوراپی‌نفرین را مختل می‌کنند، ممکن است باعث آسیب به سیستم پاکسازی مغز شوند.
اهمیت این یافته‌ها برای انسان‌ها
۱. لورا لوئیس، متخصص اعصاب از مؤسسه فناوری ماساچوست، که در این تحقیق مشارکت نداشته، می‌گوید: «ساختار خواب انسان با موش‌ها متفاوت است، اما ما نیز مدارهای مغزی مشابهی داریم که در این تحقیق بررسی شده‌اند. بنابراین، برخی از این مکانیزم‌ها احتمالاً در انسان‌ها نیز عمل می‌کنند.»
۲. ناتالی هاگلاند، نویسنده اصلی این تحقیق از دانشگاه‌های کپنهاگ و آکسفورد، تصریح می‌کند: «استفاده روزافزون از داروهای خواب‌آور انگیزه‌ای برای بررسی این موضوع شد که آیا این روش خوابیدن برای سلامتی مفید است یا خیر. اگر افراد با مصرف داروهای خواب‌آور نتوانند به طور کامل از فواید خواب بهره‌مند شوند، باید از این موضوع آگاه شوند تا بتوانند تصمیمات بهتری بگیرند.»
این تحقیقات می‌تواند به درک بهتر خواب سالم و کمک به افرادی که با مشکلات خواب مواجه هستند، کمک کند. همچنین، ممکن است در شناسایی اختلالات عصبی ناشی از پروتئین‌های سمی که معمولاً در خواب از مغز شسته می‌شوند، مؤثر باشد.