همه آنچه که درباره اختلال وسواس فکری عملی (OCD) باید بدانید
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) نوعی اختلال روانی است که در آن فرد درگیر افکار، تصاویر ذهنی و تکانه‌های آزاردهنده و ناخواسته می‌شود.
به گزارش سبک ایده آل به نقل از دکترتو، اختلال وسواس فکری عملی (OCD) نوعی اختلال روانی است. که افراد را در هر سنی و در جنبه‌های مختلف زندگی تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که فرد در چرخه‌ای از وسواس و اجبار گرفتار شود. اختلال وسواس (OCD) شامل افکار، تصاویر ذهنی و اصرارهای ناخواسته و آزاردهنده‌ای است که به‌طور ناگهانی در ذهن فرد ظاهر می‌شوند و احساسات ناخوشایندی را ایجاد می‌کنند. این افراد برای کاهش اضطراب ناشی از این وسواس‌های فکری، دست به انجام رفتارهای تکراری و اجباری (وسواس عملی) می‌زنند. او سی دی باعث اختلال در عملکرد روزمره افراد شده و بر زندگی آنها تاثیر منفی می‌گذارد. درمان شناختی-رفتاری و درمان دارویی از جمله راه‌های موثر برای مدیریت این اختلال هستند. برای درمان حتما باید به دکتر روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشکان وجود دارد.
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) چیست؟
اختلال وسواس (OCD) نوعی اختلال روانی است که در آن فرد درگیر افکار، تصاویر ذهنی و تکانه‌های آزاردهنده و ناخواسته می‌شود که باعث ایجاد اضطراب و ناراحتی در او می‌گردد. برای کاهش این اضطراب، فرد اقدام به انجام رفتارهای تکراری می‌کند. این رفتارها، فرد را از انجام فعالیت‌های روزمره باز می‌دارند و بر عملکرد او در زندگی تاثیر منفی می‌گذارند. افراد مبتلا به OCD اغلب آگاه هستند که این افکار و رفتارها غیرمنطقی هستند، اما نمی‌توانند آنها را کنترل کنند. درمان این اختلال شامل درمان‌های دارویی و روان‌شناختی همچون درمان شناختی-رفتاری می‌شود که به بهبود علائم و عملکرد بیمار کمک می‌کند.
تفاوت اختلال وسواس و شخصیت وسواسی
او سی دی و شخصیت وسواسی، اگرچه دارای برخی شباهت‌ها هستند، اما تفاوت‌های مهمی نیز با یکدیگر دارند:
| اختلال OCD | اختلال OCPD |
|---|---|
| اختلال وسواس OCD اختلال روانی است. | شخصیت وسواسی-جبری (OCPD) نوعی اختلال شخصیتی است. |
| با افکار، تصاویر ذهنی یا تکانه‌های مزاحم و تکراری همراه است. | با خصوصیاتی مانند نظم‌طلبی، کمال‌گرایی و انعطاف‌ناپذیری تعریف می‌شود. |
| باعث اضطراب شدید و اختلال در عملکرد روزمره فرد می‌شود. | افراد با OCPD به طور مداوم نگران جزئیات، برنامه‌ریزی و کنترل هستند. |
| معمولا در دوران جوانی شروع شده و ممکن است تمام عمر ادامه داشته باشد. | معمولا با اختلال کمتری در عملکرد روزمره همراه است |
| درمان‌های دارویی و روان درمانی در بهبود او سی دی موثر هستند. | درمان آن دشوارتر از اختلال وسواس است. |
علائم اختلال وسواس فکری عملی
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) با علائم و نشانه‌های مشخصی همراه است که عبارتند از:
- افکار، تصاویر ذهنی و تکانه‌های ناخواسته و آزاردهنده
- رفتارهای اجباری و تکراری
- اختلال در عملکرد زندگی روزمره
- آگاهی فرد از غیرمنطقی بودن افکار و رفتارها
علت اختلال وسواس
هنوز علت اختلال وسواس او سی دی به‌صورت دقیق مشخص نیست. از نظر دانشمندان، عوامل مختلفی باعث بروز این عارضه هستند ازجمله:
- ژنتیک
- تغییرات مغزی
- سندرم پانداس (PANDAS) که اختلالات عصبی خودایمنی کودکان مرتبط با عفونت‌های استرپتوکوکی است.
- تروما دوران کودکی مانند سوءاستفاده یا اهمال
اختلال وسواس در کودکان
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) در کودکان نیز وجود دارد و مشابه بالغین مشخص می‌شود. اما برخی ویژگی‌های خاص او سی دی در کودکان عبارتند از:
- وسواس تمیزکاری، شک و تردید، و نیاز به تکرار یا تجدید اعمال معمولی
- وسواس‌های مرتبط با خشونت، وسواس جنسی یا مذهبی
شروع OCD در کودکان معمولا بین ۸ تا ۱۲ سالگی است، اگرچه در موارد نادر ممکن است در سنین کمتر نیز ظاهر شود. بیماری با نوسانات و تغییرات زیادی همراه است به‌خصوص در دوران بلوغ و بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی آنها تاثیر منفی می‌گذارد.
راه های تشخیص اختلال وسواس
برای تشخیص اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) در کودکان و بزرگسالان، روش‌های تشخیصی زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- مصاحبه بالینی با بیمار
- ابزارهایی مانند مقیاس یل-براون برای وسواس فکری-عملی (Y-BOCS) یا مقیاس وسواس کودکان (CY-BOCS).
- انجام آزمون‌های شخصیت، هوش و کارکردهای شناختی
- آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش خون یا تصویربرداری مغز برای رد سایر علل جسمی اختلال
- ملاحظه مستقیم رفتارهای وسواسی و اجباری توسط متخصص
- گزارش خود ارزیابی
درمان اختلال وسواس فکری عملی
معمولا درمان وسواس فکری (OCD) از طریق یکی از روش‌های زیر انجام می‌گیرد:
- درمان دارویی با داروهای ضد‌افسردگی مانند انواع سلکتیو سروتونین بازجذب‌کننده (SSRI) یا کلومیپرامین
- داروهای ضد‌اضطراب و آرام‌بخش‌ها
- درمان روان‌شناختی با درمان شناختی-رفتاری (CBT)
- درمان‌های گروهی یا خانواده‌درمانی
- درمان‌های مکمل مانند تمرینات یوگا و مدیتیشن
- بیوفیدبک و محرک‌های مغزی
- درمان‌های جراحی در موارد شدید و مقاوم به درمان، مانند تحریک عصب واگ یا سایر اعمال جراحی مغز
۱. بهترین داروی وسواس فکری (بهترین قرص برای وسواس فکری)
برای درمان اختلال وسواس (OCD)، داروهای ضد‌افسردگی معمولا به عنوان درمان خط اول توصیه می‌شوند. در میان این داروها، چند مورد به عنوان بهترین داروی وسواس فکری شناخته شده‌اند:
- سیتالوپرام
- فلووکسامین
- پاروکستین
- سرترالین
ریسپریدون برای وسواس فکری
ریسپریدون، همچون دیگر داروهای ضدجنون آتیپیک، در درمان طیف وسیعی از اختلالات روانپزشکی از جمله اختلال وسواسی جبری، افسردگی، اختلال توره، تحریک‌پذیری شدید مبتلایان به اوتیسم و اختلالات مربوط به خوردن استفاده می‌شود.
۲. درمان وسواس فکری با ویتامین
کمبود ویتامین B۶ می‌تواند باعث کاهش سطح سروتونین در مغز شود، که این موضوع می‌تواند تاثیر مستقیمی روی وسواس فکری داشته باشد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های ویتامین B۶ می‌تواند به بهبود وسواس فکری کمک کند. این ویتامین سطح سروتونین را افزایش داده و در نتیجه به کاهش علائم وسواس فکری کمک می‌کند.
۳. راه درمان وسواس فکری بدون دارو
علاوه بر درمان‌های دارویی، راه‌های درمانی متعددی بدون استفاده از دارو برای اختلال او سی دی وجود دارند که می‌تواند مفید باشد:
- درمان شناختی-رفتاری
- تمرینات ذهن‌آگاهی و مراقبه
- تغییرات سبک زندگی: ورزش منظم، تغذیه سالم و مدیریت استرس
- استفاده از مکمل‌های غذایی مانند ویتامین، امگا-۳ و گیاهان دارویی
- روش‌های غیردارویی از جمله نوروفیدبک، محرومیت حسی و محدودیت زمان خواب
۴. درمان قطعی وسواس فکری شدید
درمان وسواس فکری شدید ترکیبی از روش‌های درمانی مختلف است. یکی از مهم‌ترین این رویکردها، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است که به بیمار کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را شناسایی و اصلاح کند. تکنیک‌هایی مانند قرارگیری در معرض ترس (exposure) و بازداری پاسخ بخشی مهمی از CBT هستند. در کنار این درمان روان‌شناختی، داروهای ضد افسردگی و اضطراب مانند انواع SSRIها نیز می‌توانند در کنترل علائم وسواس موثر باشند. همچنین تکنیک‌هایی مانند یوگا، مراقبه و آرام‌سازی ذهنی، گروه‌درمانی و مشاوره خانواده نیز ممکن است به عنوان درمان‌های تکمیلی مفید واقع شوند.
درمان وسواس شستشو
وسواس شستشو یکی از شایع‌ترین اشکال اختلال وسواسی-جبری است که با افکار و رفتارهای اجباری مربوط به پاکیزگی و آلودگی مشخص می‌شود. درمان این اختلال بدون استفاده از دارو بر اساس رویکردهای مختلف روان‌شناختی و تغییر سبک زندگی صورت می‌گیرد.
درمان شناختی-رفتاری (CBT) یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان وسواس شستشو است. این رویکرد بر دو جنبه اساسی متمرکز است: درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ که به تدریج با موقعیت‌های مرتبط با وسواس شستشو مواجه شده و از انجام رفتارهای اجباری خودداری می‌کنند.
درمان وسواس فکری آسیب زدن به دیگران
درمان وسواس فکری آسیب زدن به دیگران نیز مانند سایر اشکال اختلال وسواسی-جبری بر اساس رویکردهای روان‌شناختی و تغییر سبک زندگی صورت می‌گیرد. درمان شناختی-رفتاری یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان این نوع وسواس است. در این رویکرد، ابتدا بر افکار و باورهای غیرمنطقی مرتبط با آسیب زدن به دیگران کار می‌شود. فرد می‌آموزد که این افکار لزوما به معنای واقعی آنها نیستند و صرفا بازتاب ترس‌ها و نگرانی‌هایش هستند. تکنیک‌های ذهن‌آگاهی نیز در کاهش علائم وسواس فکری آسیب زدن به دیگران مفید هستند.
درمان وسواس فکری چقدر طول میکشد
درمان وسواس فکری معمولا زمان‌بر است و مدت آن به عوامل مختلفی بستگی دارد ازجمله:
- شدت و پیچیدگی اختلال
- نوع درمان
- پاسخ به درمان
- وجود اختلالات روانی دیگر مانند افسردگی یا اضطراب
- پایبندی به درمان
در کل، درمان وسواس فکری در بهترین حالت ممکن است در طول ۳-۶ ماه بهبود قابل توجهی ایجاد کند. اما گاهی اوقات این روند می‌تواند ۱۲ ماه یا بیشتر هم طول بکشد. مهم است که بیمار و درمانگر با صبر و پشتکار به فرآیند درمان ادامه دهند تا به نتایج مطلوب برسند.
انواع اختلال وسواس فکری عملی
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) انواع مختلفی دارد. برخی از انواع شایع اختلال وسواس او سی دی عبارتند از:
- وسواس کنترل کردن بررسی مکرر قفل‌ها، اجاق‌ها برای مطمئن شدن از ایمنی و امنیت
- وسواس آلودگی مانند شستشوی مکرر دست‌ها
- وسواس جمع‌آوری و انباشت بیش از حد اشیا و اجناس
- وسواس مربوط به آسیب زدن به خود یا دیگران
- وسواس مذهبی (وسواس مرتبط با باورهای مذهبی)
- وسواس جنسی
- وسواس نظم و ترتیب
وسواس شستشو
وسواس شستشو یکی از انواع شایع اختلال (OCD) است که به ترس افراطی از آلودگی، میکروب‌ها و بیماری‌ها مربوط است و منجر به رفتارهای مکرر و افراطی شستن دست‌ها و بدن می‌شود. ویژگی‌های اصلی وسواس شستشو عبارتند از:
- ترس مداوم از آلودگی و بیماری‌ها
- شستشوی مکرر دست‌ها و بدن
- صرف زمان طولانی برای شستشو
- پرهیز از تماس با اشیا و افراد
- اضطراب و استرس در صورت ناتوانی در شستشو
وسواس دستشویی طولانی
وسواس دستشویی طولانی یکی از انواع شایع اختلال وسواس فکری عملی است که در آن فرد درگیر افکار و ترس‌های افراطی در رابطه با آلودگی و بیماری‌ها می‌شود. این ترس‌ها منجر به رفتارهای مکرر و زمان‌بر شستن دست‌ها و بدن می‌گردد. افراد مبتلا به وسواس دستشویی طولانی، اغلب ساعت‌ها در حمام و دستشویی می‌مانند تا از تمیزی و عاری بودن خود از آلودگی و میکروب‌ها اطمینان حاصل کنند.
وسواس فکری جنسی
وسواس فکری جنسی یکی از انواع شایع اختلال وسواس فکری عملی (OCD) است که فرد درگیر افکار، تصاویر و نگرانی‌های مزاحم و ناخواسته در زمینه موضوعات جنسی می‌شود. فرد همواره نگران است که ممکن است بدون قصد، اقدام به رفتارهای جنسی نامتعارف یا غیراخلاقی کند. به منظور کاهش اضطراب و افکار مزاحم، فرد سعی می‌کند از موقعیت‌های جنسی و روابط صمیمی دوری کند.
وسواس در شستن محل مدفوع
وسواس در شستن محل مدفوع یکی دیگر از اشکال رایج اختلال وسواس فکری عملی است. در این نوع وسواس، فرد درگیر افکار و نگرانی‌های مداوم در مورد آلودگی و آلوده بودن ناحیه مقعد و مدفوع می‌شود. این افراد معمولا بعد از هر بار دفع مدفوع، ساعت‌ها وقت خود را صرف شستن و پاک کردن ناحیه مقعد می‌کنند تا از تمیزی کامل آن اطمینان حاصل کنند. گاهی اوقات آنها حتی چند بار در طول روز این عمل را تکرار می‌کنند.
عوارض اختلال وسواس
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) می‌تواند عوارض و پیامدهای مختلفی برای فرد مبتلا داشته باشد. برخی از مهم‌ترین عوارض این اختلال عبارتند از:
- اختلال در عملکرد روزانه
- اضطراب و استرس مزمن
- خطر ابتلا به افسردگی
- مشکلات در روابط بین‌فردی و اجتماعی
- تنش و تضاد در روابط خانوادگی و شریک زندگی
- آسیب‌های جسمی مانند خشکی پوست و عفونت‌های پوستی
در موارد شدید، عدم درمان اختلال وسواس باعث ناتوانی و خانه‌نشینی افراد و حتی خودکشی می‌شود.
افسردگی و وسواس فکری
افسردگی و اختلال وسواس فکری ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این دو اختلال روانی اغلب به صورت همزمان در یک فرد دیده می‌شوند. به طوری که بر اساس مطالعات گزارش شده، حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد از افراد مبتلا به OCD همزمان دچار افسردگی نیز هستند. این ارتباط دوسویه است، به این معنا که وسواس فکری می‌تواند به ایجاد و تشدید افسردگی منجر شود و همچنین افسردگی نیز می‌تواند بر شدت و پایداری وسواس‌های فکری تاثیر بگذارد.
راه های پیشگیری از اختلال وسواس
برای پیشگیری از اختلال OCD می‌توان به چند راهکار مهم اشاره کرد:
- افزایش آگاهی عمومی درباره این اختلال روانی و شناخت نشانه‌ها
- ارتقای سلامت روان و روش‌های مقابله با استرس و اضطراب
- شناسایی زودهنگام افراد در معرض خطر ابتلا به OCD و ارجاع به متخصص
- استفاده به موقع از داروهای مناسب در کنار درمان‌های روان‌شناختی مانند درمان مواجهه و بازداری پاسخ
- حمایت و پشتیبانی خانواده و جامعه از افراد مبتلا به او سی دی
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
وسواس فکری عملی (OCD) نوعی بیماری روانی است که همانند هر بیماری روانی دیگری باید بلافاصله بعد از مشاهده علائم، به‌دنبال راهکارهای درمانی بود، چرا که این عارضه، زندگی را از روال معمول خارج می‌کند. متخصصان و روان‌درمانگرها می‌توانند برنامه درمانی برای مدیریت و کنترل وسواس او سی دی ارائه دهند.