زبان مادری چگونه هویت کودکان را شکل می دهد؟
زبان مادری به‌عنوان مهم‌ترین ابزار ارتباطی، تأثیر زیادی در پرورش هویت کودکان دارد. یادگیری و تقویت زبان مادری، پیش‌نیاز رشد اجتماعی کودک است.
به گزارش پارسینه پلاس، در دنیای امروز که جهانی‌شدن بر ابعاد مختلف زندگی انسان‌ها تأثیر گذاشته، توجه به فرهنگ و هویت ملی اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
در این میان، زبان مادری به‌عنوان اولین وسیله ارتباطی و شناخت جهان، نقشی اساسی در شکل‌گیری هویت فرهنگی، اجتماعی و روانی کودکان نسل جدید دارد.
با این حال، در برخی جوامع، از جمله ایران، والدین اغلب تحت تأثیر روندهای آموزشی جهانی، به آموزش زبان دوم، به‌ویژه زبان انگلیسی، اولویت می‌دهند و از اهمیت تسلط کامل کودک بر زبان مادری غافل می‌مانند.
زبان مادری تنها ابزاری برای ارتباط نیست؛ بلکه حامل ارزش‌ها، سنت‌ها و میراث فرهنگی جامعه است و پیوندی عمیق میان نسل‌های گذشته، حال و آینده ایجاد می‌کند. از این رو، خانواده‌ها به‌عنوان نخستین و مهم‌ترین کانون آموزشی کودکان، نقش حیاتی در حفظ و تقویت زبان مادری دارند.
والدین باید بدانند که تسلط کامل بر زبان مادری نه‌تنها شرطی ضروری برای یادگیری زبان‌های دیگر است، بلکه پایه‌گذار رشد شخصیت، تخیل و هوش کودک نیز می‌باشد.
یکی از مهم‌ترین وظایف والدین، فراهم کردن فضای مناسب برای یادگیری و تقویت زبان مادری است. صحبت کردن با کودک به زبان مادری، خواندن کتاب‌های داستانی مرتبط با فرهنگ بومی و تشویق او به استفاده از این زبان در محیط خانواده، اقداماتی هستند که می‌توانند تأثیرات مثبتی داشته باشند.
کودکانی که پیش از تسلط بر زبان مادری شروع به یادگیری زبان دوم می‌کنند، معمولاً با مشکلاتی نظیر تأخیر در تکلم، ضعف در مهارت‌های ارتباطی و حتی اختلالات هویتی روبه‌رو می‌شوند.
کتاب‌خوانی نیز یکی از راه‌های مؤثر برای غنی‌سازی زبان مادری است. خانواده‌ها می‌توانند با انتخاب کتاب‌های مناسب، دایره واژگان کودک را گسترش دهند و او را با ادبیات، تاریخ و باورهای فرهنگی جامعه آشنا کنند. این رویکرد، زمینه‌ساز رشد تخیل، هوش هیجانی و مهارت‌های خلاقانه در کودک خواهد بود.
به همین دلیل، حمایت والدین از دسترسی کودک به منابع آموزشی باکیفیت و مرتبط با زبان مادری، عامل کلیدی در پرورش هویت فرهنگی پایدار به‌شمار می‌رود.
حق کودکان در یادگیری زبان مادری یکی از حقوق بنیادین انسان‌ها است که در اسناد بین‌المللی مانند کنوانسیون حقوق کودک و اعلامیه جهانی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است. ماده ۳۰ کنوانسیون حقوق کودک تصریح می‌کند که در جوامع چندزبانه یا دارای اقلیت‌های قومی، کودکان حق دارند زبان مادری خود را بیاموزند و فرهنگ بومی‌شان را حفظ کنند.
زبان مادری، به‌عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند، نباید تحت تأثیر روندهای جهانی‌شدن یا فشارهای اجتماعی برای یادگیری زبان‌های خارجی قرار گیرد. خانواده‌ها باید با آگاهی از اهمیت زبان مادری در شکل‌دهی هویت فرزندانشان، نقش فعالی در تقویت آن ایفا کنند و از سوی دیگر با سیاست‌های حمایتی، زمینه حفظ و آموزش زبان مادری را برای همه کودکان فراهم سازند.
کودکی که در زبان مادری خود به‌خوبی پرورش یابد، علاوه بر یادگیری سریع‌تر زبان‌های دیگر، با اعتماد به نفس بیشتری قادر به نقش‌آفرینی در جامعه خواهد بود. بنابراین، مسئولیت والدین، نظام آموزشی و سیاست‌گذاران در تقویت زبان مادری، تضمینی برای حفظ هویت و فرهنگ ملی در عصر مدرن به‌شمار می‌رود.