ادوارد براون؛ عاشق فرهنگ ایران که یک سال در میان ایرانیان زیست!

به گزارش سبک ایده‌آل، ادوارد گرانویل براون (Edward Granville Browne)، خاورشناس و ایران‌دوست برجسته، ۷ فوریه ۱۸۶۲ (۱۸ بهمن ۱۲۴۰) در خانواده‌ای مرفه در گلاسترشر انگلستان به دنیا آمد. پدرش، سر بنجامین براون، کارخانه کشتی‌سازی داشت و انتظار داشت پسرش نیز همین مسیر را ادامه دهد. به همین دلیل او را برای تحصیل در کالج ایتن فرستاد، اما ادوارد که شیفته زبان و فرهنگ شرق شده بود، مسیر دیگری را برگزید.

براون در ابتدا برای تحصیل پزشکی به دانشگاه کمبریج رفت، اما در همان دوران، جنگ بین امپراتوری عثمانی و روسیه توجه او را به زبان ترکی جلب کرد. او که علاقه‌مند به درک بهتر این زبان بود، دریافت که برای فهم دقیق ترکی، باید عربی و فارسی را نیز بیاموزد. این آغاز عشقی شد که تا پایان عمر او را رها نکرد.

🟢از کمبریج تا ایران

براون در سال ۱۸۸۷ از دانشگاه کمبریج فارغ‌التحصیل شد و همان‌جا با سیدجمال‌الدین اسدآبادی و میرزا ملکم‌خان آشنا شد. در همین سال، به عنوان استاد کالج کمبریج مشغول به کار شد و فرصتی برای تحقق آرزوی دیرینه‌اش، یعنی سفر به ایران، به دست آورد.

در سال ۱۸۸۸، او از مسیر سنتی کاروان‌رو، از طرابوزان و ارزروم ترکیه عبور کرد و به تبریز رسید. سپس به شهرهای اصفهان، تهران، شیراز، یزد، کرمان و دیگر نقاط سفر کرد و یک سال را در میان ایرانیان گذراند.

⚪ایران از نگاه ادوارد براون

براون در این مدت با تمام اقشار جامعه ایران معاشرت داشت و زبان فارسی را به‌خوبی فرا گرفت. علاقه او به ایران چنان بود که هنگام بازگشت از مسیر دریای خزر و سوار شدن بر کشتی روسی، احساس غربت کرد و نوشت:
“پس از چند ماه برای اولین بار ناگهان احساس غربت کردم و خود را در میان بیگانگان یافتم.”

ماحصل این سفر، کتاب ارزشمند «یک سال در میان ایرانیان» بود که یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی درباره ایران دوران قاجار محسوب می‌شود.

🔴خانه‌ای با عطر ایران در انگلستان

براون پس از بازگشت به انگلستان، ایران را فراموش نکرد. خانه شخصی او سرشار از یادگارهای ایرانی بود. بر سر در خانه‌اش جمله‌ای به خط ثلث نوشته شده بود:
“مرحباً و أهلاً و سهلاً”

عیسی صدیق، از نزدیکان او، درباره خانه‌اش می‌نویسد:
“در خانه او همه چیز ایران را به یاد انسان می‌آورد؛ از فرش و قلمکار گرفته تا قلیان و انگشتری عقیق با سجع ادوارد براون.”

◼نامه‌ای درباره ایران و مشروطه

براون نه‌تنها عاشق فرهنگ ایران بود، بلکه به مسائل سیاسی آن نیز توجه داشت. در ۲۹ آذر ۱۲۸۷، او در نامه‌ای به دوستش سر دنیس راس نوشت:
“عدم هم‌دردی تو با مشروطیت ایران مرا ناراحت می‌کند. تو رهبران دسته ملی را نمی‌شناسی و نمی‌دانی چه مردان صدیق و قابلی هستند. ترک‌ها باعث رواج این دروغ شده‌اند که آسیایی‌ها نمی‌توانند حکومت مشروطه داشته باشند، اما ایرانیان عکس این را ثابت خواهند کرد.”

◼میراث ادوارد براون در تاریخ ایران

براون تا پایان عمر، ارتباط خود را با زبان فارسی، فرهنگ ایرانی و جنبش‌های سیاسی ایران حفظ کرد. او در ۵ ژانویه ۱۹۲۶ (۱۵ دی ۱۳۰۴) درگذشت، اما آثار او همچنان از مهم‌ترین منابع برای شناخت تاریخ و فرهنگ ایران باقی مانده است.