راز امام علی(ع): از این عمل پنهانی شرم کن

به گزارش سبک ایده‌آل، امیرالمؤمنین علی علیه السلام در نامه ۶۹ نهج البلاغه، خطاب به حارث همدانی، یکی از یاران نزدیک خود، توصیه‌ای بنیادین در حوزه اخلاق فردی و اجتماعی مطرح می‌کنند. ایشان می‌فرمایند: «وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یُعْمَلُ بِهِ فِی السِّرِّ وَ یُسْتَحَی مِنْهُ فِی الْعَلَانِیَةِ.» یعنی از هر کاری که در نهان انجام می‌شود و در ظاهر و آشکارا شرم‌آور است، پرهیز کن. این کلام گهربار، بر اهمیت «حیا» در زندگی یک مسلمان تأکید دارد.

مفهوم «حیا» به عنوان یکی از آموزه‌های محوری اخلاق اسلامی شناخته می‌شود. رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در روایتی، «حیا» را خُلق و خوی دین اسلام معرفی کرده‌اند: «إنّ لِکُلِّ دِینٍ خُلُقا، و إنّ خُلُقَ الإسلامِ الحیاءُ.» (هر دینی را خُلق و خویی است، خوی اسلام شرم است). اهمیت این فضیلت اخلاقی تا بدانجاست که در روایت دیگری، اسلام به بدنی عریان تشبیه شده و «حیا» لباس آن معرفی گردیده است: «اَلْإِسْلاَمُ عُرْیَانٌ فَلِبَاسُهُ اَلْحَیَاءُ.»

در فرهنگ غنی اسلامی، بهترین و زیباترین انواع «حیا» نیز مورد توجه قرار گرفته است. امیرالمؤمنین علی (ع)، برترین نوع حیا را، شرم و حیا از خداوند متعال می‌دانند: «أَفْضَلُ اَلْحَیَاءِ اِسْتِحْیَاؤُکَ مِنَ اَللَّهِ.» (برترین حیا، حیا کردن از خداست). این امر نشان‌دهنده ضرورت توجه دائم به حضور پروردگار در تمامی لحظات زندگی و پرهیز از گناه و اعمال ناپسند است.

اما نکته جالب توجه، معرفی «زیباترین حیا» از سوی امیرالمؤمنین (ع) است. ایشان می‌فرمایند: «أَحْسَنُ اَلْحَیَاءِ اِسْتِحْیَاؤُکَ مِنْ نَفْسِکَ.» (زیباترین حیا، حیای تو از خویشتن است). این بیان نورانی، بر کرامت انسانی و قدر و منزلت والای انسان تأکید دارد. انسان با یادآوری جایگاه حقیقی خود در نظام هستی، به هنگام لغزش‌ها و خطاها، از خویشتن شرم کرده و این خودسازی می‌تواند مقدمه‌ای برای رسیدن به برترین نوع حیا، یعنی حیا از خداوند متعال باشد. شاید عبارت رایج «از خودت خجالت بکش» نیز ریشه در همین آموزه عمیق داشته باشد.